Марийский фестиваль «Родник традиции и обычаев»

Какой хорошей новостью бывает факт проведения в марийской глубинке простого народного праздника! Есть всё-таки надежда на возрождение народных традиций, настоящей песни, танца, игры на музыкальном инструменте.
Поп-культура, как беспробудный туман, заливает наши города, пока, наконец, не удается услыхать и увидеть праздник из глубин народного бытия.
Такой фестиваль прошёл в Сернурском районе – в деревне Торешкюбар, про эту деревню мы уже рассказывали на сайте. 

Межрегиональный фестиваль «Калык илыш-йула памаш» («Родник традиции и обычаев») 

20-21 июля 2013 года в деревне Большой Торешкюбар Сернурского района Министерство образования и науки РМЭ, Межрегиональное общественное движение «Всемарийский совет – Мер Канаш», ГУК РМЭ «Республиканский Центр марийской культуры» провели межрегиональный фестиваль «Калык илыш-йула памаш» («Родник традиции и обычаев»). 

На этом празднике Мари-Турекский район представил творческий коллектив во главе с директором МБОУ «Арборская ООШ» Поповым Г.Ф. и семейный ансамбль Изергиной Антониды Дмитриевны в составе дочери, обучающейся 7 класса МБОУ «Арборская ООШ» Изергиной Ирины и внучки Платуновой Марианны. 
Вместе с нами принимали участие директор Арборского Дома культуры Прохорова Н.Ф. со своей дочерью Викторией, обучающейся 1 класса, заведующая МДОУ «Арборский детский сад» Попова Р.А. и музыкальный руководитель Кутузов Г.С. Наш общий творческий коллектив успешно выступил на этом фестивале и награжден Дипломом II степени Министерства образования и науки РМЭ. 
Семейный ансамбль Изергиной А.Д. за активное участие в конкурсе «Весёлая семья» тоже награжден Дипломом II степени Министерства образования и науки РМЭ. Мы представили сохранившийся до сегодняшнего дня своеобразный арборский обычай «В пасхальную среду».                                            

Пайрем сынан фестиваль

Эр кече лекталеш гын, 
Кумылемат весела.
Сай родемже толалеш гын, 
Чонемланат весела.
- лач тыгай мураршаш дене вашлийын кодшо каныш кечылаште Торешкўвар ялысе калык «Илыш йўла памаш» фестивальыш толшо шергакан уна-влакым. Ты кугу мероприятий ўмаште районысо кўкшытан лийын гын, тений - регион кокласе статусан, вет заявке почеш Торешкўварыш Татарстан, Башкирий гыч толшаш улыт ыле, но тўрлє амаллан кєра участник-влак толын кертын огытыл. 
Туге гынат, шке мастарлыкыштым ончыкташ толшо-шамыч шагалын огыл лийыныт, нуным ялысе калык кинде-шинчал дене вашлийын. Уло кас яра шинчаш жапыштат лийын огыл, еш-шамыч уна-влаклан марий кочкышым ямдылыме мастер-классым ончыктеныт, шокшо мончаш пуртеныт. 
А кастене Лаж вўд воктене Марий тўвыра рўдерын пашае‰же Л.А.Ласточкина весела Марий касым эртарен, погынышо калыкым мурыктен-куштыктен, еш йўла дене палдарен. Вет вес кечынже лийше фестиваль лач ешлан пєлеклалтын.

Ялыште кугу пайрем эртаралтеш манын, икымше тат гычак пален налаш лийын. Йырымваш мурсем йо‰галтын. Чевер пеледышан марий тувырым чийыше вате-влак пайрем кочкышым нумал, йоча-шамычат ваш-ваш ўчашен куп деке воленыт. 
Тамшэ‰ер ялын «Унавий» ансамбльын йо‰галтарыме мурыжо пайрем тў‰алме нерген увертарен. Вара марий йўла почеш вўдышє-влак сценыш ялысе карт И.А.Антроповым ўжыныт. Игорь Арсеньевич Ош Кугу Юмым сай кечым пуымыжлан, уна-шамычын толмыштлан тауштен пелештен. Фестивальым официально ты мероприятийлан негызым пыштыше образований да наука министерствын школьный да дошкольный туныктымо пєлкан тў‰ экспертше, Торешкўвар ялын ўдыржє Г.А.Малинина почын. Тудо шке выступленийыштыже участник-влакым да родо-тукымжо ден пошкудыжо-шамычлан тауштен, вет иктышт тора корным такыртеныт гын, весышт уна-шамычым вашлияш ямдылалтыныт. 

Тыгак Галина Андреевна толшо-влаклан мастер-классым ончыктышо да йўдлан малаш пуртышо поро кумылан озавате-кугыза-шамычлан таумутым ойлен. А вара саламлымаш дене сценыш Марий Оньыжа А.Н.Иванов лектын. Тудо Торешкўвар калыкым тыгай инициативым поддержатлымылан да марий йўлам арален кодымаште кумылым ончыктымылан тауштен да чолга ўдыр-рвезе-влаклан книга-шамычым кучыктен.
Ну а вара конкурс сынан фестиваль тўалын. Эн ондак шке мастарлыкыштым «Лаж кундем» ансамбльын вате-шамычше ончыктеныт. Вара Кужэер районысо Токтайбеляк ялын «Ший аршаш» еш ансамбль муро-куштымаш дене погынышо калыкын кумылыштым нєлтен. Шернур поселкын чапшым аралыше Вороновмыт ешат почеш кодын огыл. Поснак Анастасия ўдырыштын мурымыжо зритель-влаклан келшен. Марий Турек районысо Арбор кундем гыч толшо тора уна-влак чотак єрыктыреныт. Вет нунын чиемыштат, сценыште «Кугече пайрем кечын, киямат ача-ава деке миен, муным вашталтымаш» модын ончыктымо йўлаштат чот ойыртемалтше, кужу мурышт гын чоныш логалше лийын. Икманаш, кє молан мастар улмыжым ончыктен, а жюри кажне коллективым аклен да тўрлє номинацийыште се‰ыше-влакым палемден.

Таум пайремын спонсоржо-влак А.А.Михеевлан, Виталий ден Вячеслав Смородиновмытлан, Л.И.Жилиналан, Г.И.Вшивцевалан ойлыман. Нуно пєлек-влакым ойыреныт. Организатор-влак Г.А.Малинина ден А.А.Орлован мутышт почеш, пайремым эртараш Петуховмыт, Морозовмыт, Антроповмыт, Черновмыт, Вшивцевмыт, Сандаковмыт еш-влак чот полшеныт. Поснак палемдыман Тамшэерысе «Унавий» студийын вуйлатышыже Э.И.Бусыгиным. Арам огыл тудо «Пайремын эн сай организаторжо» номинацийыште палемдалтын. Эрик Иванович, шке жапшым чаманыде, фестиваль деч ончыч Торешкўварыш толын коштын, репетицийым эртарен, «Лаж кундемым» сценыш лекташ кумыладен.

Фестиваль мучашлалтмек, Лаж вўд воктене погынышо-шамыч пушланыше пучымышым, тутло кол шўрым кочкыныт, тўрлє модыш дене модыныт, а футболым йєратыше-влак весын модмыштым гына ончен огытыл, шкештат мечым кумылын чуменыт.
Икманаш, пайрем сайын эртен. А Торешкўвар калыкым мокталташ уто огыл. Нуно раш палат - марий калыкнан йўлажым, модышыжым, мурымаш-куштымашыжым шке огына арале гын, весе, толын, тидым огеш ыште.
Пайремыште Елена Лебедева лийын

 

____________________________________________________________________________________

ИСТОЧНИК ИНФОРМАЦИИ И ФОТО:
Команда Кочующие
История сел и деревень Республики Марий Эл. Сернурский район. 2006 г.
http://edu.mari.ru/
http://senurskiykray.ru/
группа деревень Вконтакте.